โรค IPDในเด็ก คืออะไร?

   IPD ย่อมาจาก Invasive Pneumococcal Disease คือโรคติดเชื้อชนิดลุกลามที่มีสาเหตุจากการติดเชื้อแบคทีเรียชื่อ “นิวโมคอคคัส” ทำให้เกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด เยื่อหุ้มสมองอักเสบ หรือปอดอักเสบรุนแรง จนอาจทำให้เด็กพิการหรือเสียชีวิตได้โดยเฉพาะเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี เนื่องจากภูมิต้านทานโรคน้อย และยังไม่สามารถบอกอาการเจ็บป่วยได้

  เชื้อนิวโมคอคคัส มีชื่อเต็มว่า Streptococcus pneumoniae เชื้อนี้พบได้ทั่วไปในโพรงจมูกและลำคอทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ ซึ่งสามารถแพร่กระจายสู่ผู้อื่นได้ง่าย คล้ายไข้หวัด และทำให้เกิดโรคได้ในทุกกลุ่มอายุ ส่วนใหญ่ถ้าร่างกายแข็งแรงก็จะไม่แสดงอาการแต่เมื่อใดที่ร่างกายอ่อนแอ เชื้อนี้สามารถทำให้เกิดโรคร้ายแรงขึ้นได้ โดยเฉพาะเด็กเล็กซึ่งยังสร้างภูมิคุ้มกันได้น้อย ผู้สูงอายุและผู้มีโรคประจำตัวเรื้อรัง

อาการมีได้หลายอย่างขึ้นกับอวัยวะที่มีการติดเชื้อ หากเป็นโรคปอดอักเสบ มักจะมีอาการ ไข้ ไอ หายใจหอบเหนื่อย หากมีการติดเชื้อที่ระบบประสาท เช่น

• เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง
• ปวดศีรษะรุนแรง
• คลื่นไส้
• อาเจียน
• คอแข็ง

  ในเด็กเล็กจะมีอาการงอแง ซึม ชัก หากเกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด ผู้ป่วยก็จะมีอาการไข้สูง หายใจเร็ว หัวใจเต้นเร็ว อาจมีภาวะช็อค และอาจเสียชีวิตได้ นอกจากนี้เชื้อนิวโมคอคคัสยังสามารถทำให้เกิดโรคต่างๆ ได้อีกหลายชนิด เช่น

• โรคไซนัสอักเสบ
• โรคหูชั้นกลางอักเสบ
• อาการปอดอักเสบหรือปอดบวม
• เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• กระดูก ข้ออักเสบ
• เยื่อบุช่องท้องอักเสบ
• ภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด

   ทำได้โดยการหลีกเลี่ยงการนำเด็กเข้าไปในที่ชุมชนหรือสถานที่แออัดโดยไม่จำเป็น รักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล ล้างมือบ่อยๆ ในผู้ที่มีอาการไข้ ไอ ควรปิดปากและจมูกเวลาไอหรือจาม ควรสวมหน้ากากอนามัย ซึ่งจะช่วยลดการแพร่กระจายของเชื้อได้ เช่นเดียวกับการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสระบบทางเดินหายใจ หรือการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันอย่างเหมาะสม

 

  นอกจากการลดปัจจัยเสี่ยงต่างๆ การสร้างภูมิคุ้มกันปกป้องตั้งแต่ต้น จะลดความรุนแรงของโรคและการเสียชีวิตได้ ในปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันโรคไอพีดี ที่สามารถใช้ในเด็กเล็กได้ ทั้งหมด 3 ชนิด คือ

• วัคซีนชนิด 10 สายพันธุ์ (PCV10) ป้องกันเชื้อนิวโมคอคคัส 10 สายพันธุ์ ได้แก่ 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F และ 23F
• วัคซีนชนิด 13 สายพันธุ์ (PCV13) ป้องกันเชื้อนิวโมคอคคัส 13 สายพันธุ์ ได้แก่ 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F และ 23F
• วัคซีนชนิด 15 สายพันธุ์ (PCV15) ป้องกันเชื้อนิวโมคอคคัส 15 สายพันธุ์ ได้แก่ 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14 18C, 19A, 19F, 22F, 23F และ 33F

   นอกจากการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่างๆแล้ว การป้องกันด้วยวัคซีนไอพีดี ก็เป็นอีกทางหนึ่งในการปกป้องลูกน้อย โดยส่วนมากแนะนำให้ฉีดในเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี เพราะเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรง โดยเริ่มฉีดได้เมื่ออายุตั้งแต่ 2 เดือน ขึ้นไป และฉีดเข็มต่อไปเมื่ออายุ 4 เดือน และ 6 เดือน และฉีดกระตุ้นอีก 1 ครั้งในช่วงอายุ 12 - 15 เดือน นอกจากนี้แนะนำให้ฉีดในผู้ที่มีโรคประจำตัวเรื้อรัง ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัสและอาจมีอาการรุนแรงได้ เช่น เด็กที่เป็นโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง ไม่มีม้าม ธาลัสซีเมีย โรคเรื้อรังของอวัยวะต่างๆ เช่น โรคปอด โรคหัวใจ โรคตับ โรคไต เบาหวาน เป็นต้น

   หลังจากฉีดวัคซีน ทารกหรือเด็กบางรายอาจมีอาการงอแง ปวด แดง บวมบริเวณที่ฉีดยา แต่ในบางรายอาจมีรอยแดงหรือบวมบริเวณรอบๆ บริเวณที่ฉีด รวมถึงอาจมีไข้ หรือมีอาการบางอย่างเล็กๆ น้อยๆ จากการที่ร่างกายกำลังสร้างภูมิต้านทาน หากคุณพ่อคุณแม่เห็นอาการที่ผิดปกติที่รุนแรง หรือมีความวิตกกังวลกับอาการที่เกิดขึ้น ควรรีบปรึกษาแพทย์โดยเร็ว